Κωνσταντινούπολη: Περί καφενείων (Kahvesi).......

Ο κατεξοχήν οθωμανικός χώρος ψυχαγωγίας και κοινωνικών συναναστροφών είναι το καφενείο, ίσως το πιο χαρακτηριστικό φαινόμενο του οθωμανικού κοινωνικού ιστού των πόλεων. Ο καφές εισήχθη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1554/1555 από δύο Άραβες της Συρίας, οι οποίοι άνοιξαν στο Ταχτακαλέ (συνοικία γνωστή για τις πολλές ευκαιρίες αναψυχής που πρόσφερε) ένα μεγάλο κατάστημα όπου πουλούσαν το συγκεκριμένο προϊόν. Σύμφωνα με το μεγάλο ιστορικό Πετσεβή (1577-1649;), εκεί άρχισαν να μαζεύονται κάποιοι «ναρκομανείς φίλοι της χαράς και ιδίως πολλοί ευγενείς από την τάξη των εγγραμμάτων», οι οποίοι κάθονταν σε παρέες των είκοσι ή τριάντα· άλλοι διάβαζαν βιβλία, άλλοι έπαιζαν τάβλι και σκάκι, άλλοι διάβαζαν στους υπόλοιπους τα ποιήματά τους. Σιγά σιγά στην πελατεία προστέθηκαν καδήδες, υπάλληλοι που περίμεναν το διορισμό τους, καθηγητές των μεντρεσέδων (των ιεροδιδασκαλείων), άεργοι και εργαζόμενοι αποσυρμένοι από τα δημόσια. Η φήμη τους εξαπλώθηκε τόσο ώστε άρχισαν να έρχονται και πλούσιοι· ιμάμηδες, μουεζίνηδες και δερβίσηδες έλεγαν πως ο λαός εθίστηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε ερήμωσαν τα τζαμιά, ενώ ιδιαίτερα οι ιεροκήρυκες αντέδρασαν υποστηρίζοντας ότι τα καφενεία είναι καταγώγια και αποτελούν ένα βήμα πριν από τις ταβέρνες και προβάλλοντας την ισλαμική απαγόρευση της βρώσης απανθρακωμένης τροφής. Ο Μουράτ Γ΄ (1574-1595) διέταξε την απαγόρευση του καφέ· ωστόσο, σύμφωνα πάλι με τον Πετσεβή, τα καφενεία συνέχισαν να λειτουργούν παράνομα με την ονομασία «καφενεία του ποδιού», σε μικρά αδιέξοδα και στα πίσω δωμάτια κάποιων καταστημάτων. Εν τέλει τόσο διαδόθηκε ο καφές, ώστε οι ουλεμάδες αναγκάστηκαν να παραδεχθούν τη νομιμότητά του και, όπως σημειώνει εν κατακλείδι ο Πετσεβή, «τώρα δεν έμεινε κανείς που να μην πίνει, ουλεμάδες, σεΐχηδες, βεζίρηδες και αξιωματούχοι».

Τα επόμενα χρόνια, το καφενείο ως χώρος (και όχι ο καφές) συνέχισε να είναι απαγορευμένο, ιδίως την περίοδο του σουλτάνου Μουράτ Δ΄ (1623-1640). Οι απαγορεύσεις αυτές είχαν κύρια αιτία τους τη λειτουργία των καφενείων ως εστιών πολιτικών συζητήσεων, καθώς εκεί συγχρωτίζονταν άνθρωποι από διάφορες κοινωνικές κατηγορίες, απειλώντας έτσι τη διατήρηση της τάξης σε πολιτικό αλλά και σε ιδεολογικό επίπεδο. Αυτή, καθώς και η κατηγορία της οκνηρίας, είναι οι συνηθέστερες επικρίσεις που εκτοξεύουν οι συγγραφείς της οθωμανικής ελίτ ενάντια στους θαμώνες των καφενείων. Χαρακτηριστικοί είναι οι φετβάδες του περίφημου Εμπουσουούντ, σεϊχουλισλάμη από το 1545 έως το 1574, ο οποίος καταδικάζει τους «ακόλαστους ελευθεριάζοντες» που συναθροίζονται στα καφενεία για να παίξουν τάβλι και σκάκι, να διασκεδάσουν με «αμαρτωλούς και αγένειους νέους» και να διασπείρουν συκοφαντίες. Στα καφενεία, πέρα από τις συζητήσεις για προσωπικά ή δημόσια ζητήματα, λάμβαναν χώρα και διάφορες άλλες δραστηριότητες που χαρακτηρίζουν την οθωμανική αντίληψη περί ψυχαγωγίας· η διαφορά είναι ότι στα καφενεία σύχναζαν άτομα των κατώτερων τάξεων, καθώς, όπως αναφέρει ο Mouradgea d’Ohssonστα τέλη του 18ου αιώνα, τα μέλη των ανώτερων τάξεων τα επισκέπτονται κυρίως στην εξοχή, όταν βρίσκονται σε ταξίδι· κι αυτό μόνο για να ξεκουραστούν λίγο. Οι θαμώνες των καφενείων έπαιζαν διάφορα επιτραπέζια παιχνίδια όπως σκάκι και τάβλι, ενώ οι ιδιοκτήτες μίσθωναν συχνά μουσικούς, καραγκιοζοπαίχτες και παραμυθάδες (meddah) Πηγή : Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού